Spinoza tussen Haagse Predikanten en Pauwen

Zaterdag 20 augustus 1672 was een watershed moment in de politieke
geschiedenis van Nederland toen Johan en Cornelis de Witt werden vermoord. In
de nacht van zaterdag op zondag schreef Spinoza een plakkaat met de tekst
Ultimi barbarorum, maar het plakkaat werd niet geafficheerd.
Ruim vier jaar later kreeg Spinoza (1632-1677) bezoek van Gottfried Wilhelm
Leibniz (1646-1716).(Goris 2020-02-01). Spinoza vertelde aan Leibniz terloops
over zijn plakkaat Ultimi barbarorum. Leibniz had na het behalen van zijn graad
in 1666 doorlopend een betaalde baan gehad. Spinoza had geen graad en geen
baan, hij leefde van de verkoop van geslepen lenzen en een bijdrage van zijn
vriend. Zijn jaarinkomen kan worden geschat op circa 400 gulden. Hij leefde
zuinig. Spinoza zal zeker 25 gulden per jaar hebben besteed aan papier en
schrijfbehoeften.(Goris 2014:10). In de ochtend van 21 augustus 1672 was het
ongebruikte plakkaat nutteloos - maar niet waardeloos. Wie weet heeft Spinoza
de achterkant van het plakkaat gebruikt als kladpapier.
Ik beschouw het moment van Spinoza’s Ultimi barbarorum op 20 augustus als
een expressie van scientia intuitiva (onmiddellijk inzicht). Maar op de ommezijde,
op 21 augustus is deze helderheid in één klap verdwenen, verduisterd door ‘de
kluwen van Simonides’, een verzameling voorvallen, opinies en gissingen. Alleen
op maandag 22 augustus, bij de begrafenis van de gebroeders De Witt in de
Nieuwe Kerk kan iets van die helderheid worden teruggevonden.
Met dit kladpapier stap ik af van een persoonlijke verantwoordelijkheid van ds.
Simon Simonides en rechter Adriaan Pauw (Goris 2020-02-01). Ik werk het
thema om naar de Predikanten van Den Haag en naar de Pauwen als
gefortuneerde aristocraten van Den Haag. Ik weet niet of Spinoza ooit één van
de genoemde Haagse predikanten of leden van de familie Pauw ontmoet heeft.
Ik eindig het artikel met een beschouwing van de kerk in Spinoza’s onvoltooide
Staatkundige verhandeling. Daar zijn de Hofkerk en de Nieuwe Kerk herkenbaar
opgenomen. Het boek breekt af - Spinoza heeft niets geschreven over een kerk
binnen een staatsvorm die we democratie noemen. Daarom sluit ik het artikel af
met het Slotlied van de kerkdienst in de Kloosterkerk op 20 januari 2020:
… en wat voor wijzen bleef verborgen
werd kinderen geopenbaard.
De vier hyperlinks voor deze kerkdienst zijn binnen twee jaar verwaaid …